Sinds 1997 wonen wij in de Acaciastraat in Haarlem. In de loop van de jaren hebben wij veel mensen zien komen en gaan, op een aantal vastgeroeste bewoners na, zoals wij. Als de laatste bewoner van een gezin niet meer zelfstandig kan wonen of komt te overlijden gaat het huis in de verkoop. Doorgaans komen er dan stellen uit Amsterdam in. Zij noemen Haarlem gekscherend ‘Baarlem’. Met ‘baar’ in de zin van ‘baren’. Op een steenworp afstand een grotere woning voor de prijs van een Amsterdams appartement. Als ze dit hebben weten te bemachtigen strippen ze het huis volledig, bouwen er een stuk aan of op en maken er een moderne woning van en de natuur doet de rest.
Toen wij er kwamen wonen hadden we weinig geld en waren huizen zoals deze nog enigszins betaalbaar. Gezien het geld wat er nu voor betaald en in geïnvesteerd wordt, zou je kunnen stellen dat er hier sprake is van gentrificatie. Van Baarlem terug naar Schoten en terug naar de tijd vóór Schoten. Ik neem je mee voor een duik in de geschiedenis van onze straat.
Van veengebied naar boerenland
Op de plek waar ooit ons huis zou komen te staan, tussen het IJ, het Spaarne, het Haarlemmermeer en de Noordzee was ooit een minder veilige vestigingsplaats omdat het water vrij spel had. Langs de duinen kwam de eerste belangrijke verbindingsweg, de Heerweg, thans Heerenweg. Een langwerpige strandwal lag heel gunstig aan deze verbindingsweg en aan het Spaarne. Hier werd Haarlem op gebouwd. Het deel ten noorden van deze strandwal was voornamelijk veengrond, heel geschikt voor landbouw en veeteelt. Er kwamen boerderijen en later werden er kerkjes gesticht. Omstreeks 1550 was (de angst voor) melaatsheid een flink probleem in de stad en werd leprakolonie Sint Lazarus in Schoten gesticht, waar nu het Museum van de Geest is. Dit lag toendertijd een heel stuk noorderlijker dan de stad waar de stadsmuur ter hoogte van de Nieuwe Gracht stond.
In de late middeleeuwen bestonden er ten noorden van Haarlem zeven ambachtsheerlijkheden (kleine bestuurseenheid op het platteland onder het bewind van een heer) tot 1699 grotendeels behorende tot het baljuwschap van Brederode. Eén van deze zeven was heerlijkheid Schoterbosch. Er zou een kasteel hebben gestaan van Koen van Oosterwijk. Na het overlijden van de laatste heer van Schoterbosch uit de familie Overrhijn kwam deze heerlijkheid in 1687 in het bezit van de stad Haarlem voor ƒ 25.000,-. In 1798 gingen de zeven heerlijkheden op in gemeente Schoten. In 1817 telde voormalig heerlijkheid Schoterbosch slechts 7 inwoners.
Haarlem raakte langzaam volgebouwd en er was meer ruimte nodig voor de huisvesting van Haarlemmers. Zo verrees er in Schoten vanaf begin 1900 wijk na wijk. Op onderstaande kaart van 1921 is te zien dat er een groot volkshuisvestingsplan in uitvoering is. Onze straat is reeds ingetekend maar nog niet bebouwd. Het bijzondere is dat één zijstraat, de Voorduinstraat, op een andere plek is gekomen en dat het deel waar wij nu wonen iets zuidelijker is verwezenlijkt.
En op de kaart hieronder, uit 1927, is te zien dat ze flink zijn opgeSchoten. De straat heeft inmiddels ook een naam, al is die heel slecht te zien op deze kaart. De ligging van de straat klopt inmiddels met hoe de kaart is getekend, alleen die zijstraat (naar niets) klopt nog niet. Een bewijs dat aan de zuidkant van ons straatsdeel nog geen huizen stonden toen de kaart werd getekend.
Hulststraat
Onze straat heeft niet altijd Acaciastraat geheten. In 1929, toen ons huis er nog niet stond was de straatnaam Hulststraat. De straat bestond aanvankelijk uit het deel tussen de Olmenstraat en de Plataanstraat met de huisnummers 1 t/m 55. Deze huizen zijn, te zien aan het adresboek van Haarlem waarin achter elkaar deze adressen worden voorzien van bewoning, in 1927 opgeleverd. In die tijd was op de hoek van de Plataanstraat en de Hulststraat, op nummer 44 Metaalwarenfabriek Van Uitert, thans een woonhuis. Vrijwel alle hoekhuizen in deze buurt zijn voormalige middenstandswoningen.
De eerste huizen
31 januari 1924 stond er een advertentie in de krant waarin de eerste huizen in de Hulsstraat te koop werden aangeboden:
Te koop aangeboden
WINKEL- EN BURGERWOONHUIZEN met grooten tuin, aan de Hulststraat te Schoten. Koopprijs ƒ 4100,-. Een deel der kooprijs kan als eerste en tweede hypotheek op het perceel geplaatst blijven.
Klaarblijkelijk waren de huizen nog niet gebouwd ten tijde van de advertentieplaatsing. Op 1 januari 1926 worden er ineens allemaal mensen in de gemeentelijke administratie gezet, ten teken dat de in de advertentie genoemde huizen bewoond raken. Dit geschiedt evenwel op de oneven nummers (de burgerwoonhuizen) als de even nummers (de arbeiderswoningen). Deze huizen zijn dus gelijktijdig gebouwd met de arbeiderswoningen aan het Meidoornplein en aanliggende straten.
Een jaar later, in 1927, werden de huizen aan het Elzenplein opgeleverd.
Naamsverandering
Toendertijd was dit deel van Haarlem nog de aparte gemeente Schoten. In 1927 werd Schoten geannexeerd door gemeente Haarlem. Omdat er reeds een (Van der) Hulststraat in Haarlem was, in de Amsterdamse buurt, stelden ze op 31 januari 1929 voor om uit het oogpunt van ‘practische wenschelijkheid’ tijd om deze naam te wijzigen. Om verwarring te voorkomen werd er een tijdje gesproken over de Hulststraat in voormalig Schoten. De aanpassing naar Acaciastraat was onderdeel van een pakket straatnaamaanpassingen. Zo werd ook de Verlengde Marnixstraat omgedoopt tot Marnixstraat. 8 januari 1930 werd dit officieel. Later was er opnieuw verwarring om dat de nieuwe naam nog niet bij iedereen bekend was. Zo werd bij het noemen van de Acaciastraat, daar ‘voorheen Hulststraat’ aan toegevoegd.
Uitbreidingsplan Noord, detail 16
In 1930 wordt er geschreven over uitbreidingsplan Noord, detail 16, waar ook het stuk tussen de Plataanstraat en de Delftlaan onder valt. Hier valt ook het nieuwe stuk Acaciastraat onder, ons stuk, tussen de Plataanstraat en de Delftlaan. De huizen worden gebouwd en op 27 augustus 1931 verschijnen er twee kleine advertenties in het Haarlems Dagblad:
TE HUUR
aan de Aciaciastraat te Haarlem zeer solide nieuw gebouwde Burgerwoonhuizen. Te aanvaarden 15 september of eerder, bevattende 5 kamers, suite, erker, keuken, gang enz. Alle dagen te bezichtigen. Alle met vrije achteringang. Huurprijs ƒ 37,50 p. maand. Te bevragen Duinoordstraat no. 70.
TE KOOP
13 nieuw gebouwde Burgerwoonhuizen en een winkelhuis voor alle doeleinden geschikt. Zeer geschikt voor geldbelegging
Koopprijs ƒ 6000
ƒ 4000 kan er als 1ste hypotheek verstrekt worden tegen 4 3/4 pCt. ’s jaars. De woningen zijn ook afzonderlijk te koop. De woningen zijn iederen dag vrijblijvend te bezichtigen. Aan de Acaciastraat te Haarlem. Nadere inlichtingen Duinoordstraat 70, Haarlem.
Kennelijk was er nog geen gekte op de woningmarkt en was er slecht 1 verkocht, want op 10 oktober 1931 staan er nog 12 (nummers 89 t/m 111) te koop voor ƒ 6.000,- per huis. 31 oktober is blijkbaar nummer 111 verkocht en is de verkoopprijs van nummers 89 t/m 109 gezakt naar ƒ 5.700,-. Kennelijk zijn ze daarna verkocht want op 7 november staan er ineens huizen te huur voor ƒ 8,50 per week. Bijna zes jaar later, op 10 juni 1937 worden de nummers 87, 91, 93, 95, 97 in een openbare verkoping geveild en verkocht voor ƒ 3.400,- per huis.
Nieuws
In de Acaciastraat (i.p.v. Almelo) is altijd wat te doen: Soms staat het stoplicht op rood en soms op groen – Herman Finkers. Maar zelfs een stoplicht hebben we hier niet. Sporadisch komt onze straat in het nieuws. Geen wereldschokkend nieuws, maar toch…
Haarlemsche Courant 23 november 1942
Poging tot diefstal met geweldpleging
Naar wij vernemen, heeft Zaterdagmorgen om 11 uur in de Acaciastraat te Haarlem-Noord een nog niet geïdentificeerd maanspersoon getracht diefstal te plegen in een sigarenmagazijn. De winkelierster, die zich in de keuken bevond, hoorde onraad en begaf zich naar den winkel, waar zij den onbekende aantrof. Na een korte, kleine woordenwisseling liep de vrouw de Acaciastraat op om hulp te roepen. Hierop greep de man haar bij de keel en wierp haar tegen de grond, waarop hij zich snel verwijderde. Het is de politie nog niet gelukt den dader te achterhalen. Het onderzoek duurt nog voort.
Haarlems Dagblad, 13 oktober 1954
Jongetje gered uit Crayenestersingel
Dinsdag moest de zestienjarige Betty Moone, wonende Acaciastraat in Haarlem-Noord, voor haar mevrouw een boodschap doen. Toen zij op de Crayenestersingel te Heemstede fietste, zag zij, dan een jongetje, leerling van de kleuterschool, in het water lag. Het was al kopje onder geweest. Het meisje begaf zich te water en heeft de jongen op het droge gebracht. Bescheiden trok het meisje zich terug en begaf zich naar haar mevrouw, waar het van droge kleren werd voorzien. Betty Moone verdient hulde voor haar optreden.
Haarlems Dagblad, 29 oktober 1958
Uit angst voor hond door ruit gevallen
Uit angst voor een hond, waarvan zij wist dat deze gevaarlijk was, is en achttienjarig Haarlems dienstmeisje in de Acaciastraat in Haarlem gistermorgen om half negen door een winkelruit gevallen. Het meisje nam de vlucht, toen de hond haar aanblafte. De politie overweegt een muilkorfgebod voor het dier, dat al eens een dame in het been heeft gebeten. Het meisje liep wonderlijk genoeg geen letsel op.
Haarlems Dagblad, 22 januari 1959
Vlam in de pan
Omstreeks het middaguur is een vlam geslagen in een pan die op het vuur stond in en keuken van een woning aan de Acaciastraat in Haarlem-Noord. Begin van de brand ontstond in de keuken en de bewoners konden het vuur blussen. Wel was de brandweer gewaarschuwd, maar bij aankomst was het vuur al gedoofd.
Nieuwe Haarlemsche Courant, 6 februari 1959
Ontploffing in riool in Haarlem
De bewoners van de huizen aan de Acaciastraat in Haarlem zijn gisteravond omstreeks half zeven opgeschrikt door een doffe knal. In het riool van de straat ter hoogte van de Laurierstraat had zich een ontploffing voorgedaan, waardoor zelfs het deksel van een put van zijn plaats werd gebracht. Bij onderzoek bleek, dat een gasbuis die vlak bij het riool ligt, was gesprongen. Door het lek stroomde gas in de riolering. Wellicht is een vonk ontstaan doordat het putdeksel over de eronder liggende ijzeren rand is geschoven. De vonk deed het gas ontploffen. Het lek in de gasbuis is gisteren voorlopig gedicht. De weg, die gedeeltelijk opgebroken moest worden werd afgezet. Vandaag zou men de schade definitief herstellen.
Haarlems Dagblad, 6 augustus 1963
Uit de rubriek Voor de POLITIERECHTER
De Haarlemse politierechter, mr. H. J. M. Cokart, heeft maandag twee Haarlemse jongelui, respectievelijk 18 en 19 jaar oud, veroordeeld tot twee maanden gevangenisstraf met aftrek van voorarrest. Het tweetal had in de nacht van 8 op 9 juli – na een twintigtal glazen bier gedronken te hebben – allereerst in de Zaanenlaan een kleine personenauto gekanteld, vervolgens in de Acaciastraat enkele flessen melk en vla gestolen en tenslotte in de Stuyvesantstraat een fiets ontvreemd. Rijdende op dit voertuig waren ze door de politie aangehouden. De officier van justitie vond het gedrag van beide knapen een grote schande. Hij vond een fikse straf op haar plaats en vroeg zes maanden met aftrek, waarvan twee voorwaardelijk met een proeftijd van drie jaar. De raadsman van beide verdachten, mr. Groen jr., sprak over een kwajongensstreek. Hij noemde beide feiten op zich slechts gering en drong aan op de uiterste clementie.
Poortwoningen
Ter hoogte van het Meidoornplein werden, net als bij diverse andere woningbouwcomplexen in Haarlem, poortwoningen gebouwd. Dit om een gevarieerd straatbeeld te creëren en de beslotenheid van het plein dat erachter lag te bevorderen.
Aardgasomschakeling
Nadat in 1959 in Slochteren één van de grootste aardgasvelden ter wereld was ontdekt (met alle gevolgen van dien), was het in 1966 tijd om ook in de Acaciastraat gasfitters van deur tot deur te sturen om alle op (stads)gas werkende apparaten om te bouwen naar het hoog calorische aardgas.
Middenstand
Inmiddels bijna 100 jaar later, is de middenstand grotendeels verdwenen uit de Acaciastraat. De onderstaande zaken hebben een bestaan gehad in onze straat. De jaartallen zullen niet exact kloppen.
- 1 (hoek Olmenstraat):
Van Zalen, begrafenisonderneming en kapsalon, 1930 – 1974 - 2 (hoek Olmenstraat):
Boekelaar, Sigarenwinkelier, 1931 – 1953 - 7
Klaas de Leeuw, Koopman, Groentehandelaar, 1931 -1963
Wassalon, 1964 – 1966 - 37
Langereis, Slager/Worst- en vleeschwarenfabriek, 1931 – 1959 - 56 (hoek Elzenplein):
Kummer, Slager, 1935 – 1939,
Jaap Hordijk, Rijwiel- en bromfietshandel 1961 – 1973 - 58 (hoek Elzenplein):
Verzijlberg, Kruidenier, 1932 – 1960 - 59 (hoek Plataanstraat)
Blom, Groentehandelaar - 78 (hoek Laurierstraat):
Van der Geest Slager, 1935 – 1960
De enige middenstander die er nu nog zit is vishandelaar Korving. Die staat niet in het lijstje hierboven omdat het adres Plataanstraat 30 is, maar wel op de hoek met de Acaciastraat. Volgens het krantenarchief zit de winkel er sinds 1953. Dus tijdens dit schrijven 80 jaar.
Geef een reactie